*βασισμένο στο άρθρο του J. Sutton Ph.D.
Πολλές φορές εκλαμβάνουμε τη λεκτική και τη μη λεκτική επικοινωνία ως διακριτές ή ακόμη και ως αντίθετες έννοιες μεταξύ τους όμως στην πραγματικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.
Η λεκτική επικοινωνία είναι εξωτερικευμένη και ρητή ενώ η μη λεκτική εσωτερικευμένη και σιωπηλή. Η τελευταία αποτελεί έως και το 90% της επικοινωνίας και περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο εκφέρεται ο προφορικός λόγος, μαζί με τις στάσεις, τις κινήσεις, τις χειρονομίες, ακόμη και τις αλλαγές στην αναπνοή (Westland, 2015).
Τοποθέτηση/Χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας στη συμβουλευτική
Η επικοινωνία έχει σημαίνοντα ρόλο σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, ειδικά σε τομείς όπως η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική, όπου η ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων είναι ζωτικής σημασίας.
Η ουσία της επικοινωνίας περιλαμβάνει (Rogers, Whitaker, Edmondson, & Peach, 2020):
-Ένα μέσο για τη μετάδοση ενός μηνύματος (προφορική γλώσσα, γραπτές λέξεις, τονισμός, χειρονομίες, γλώσσα του σώματος κ.λπ.)
-Αποκωδικοποίηση του μηνύματος (είτε ακούγεται, είτε βλέπεται, είτε διαβάζεται)
-Ανταπόκριση ή απάντηση με βάση την αλληλεπίδραση (ίσως ένα νεύμα, μια φωνητική απάντηση ή μια ενέργεια)
Υπάρχουν πέντε τρόποι επικοινωνίας που μπορούν να συμβούν μεταξύ δύο πλευρών (Nelson-Jones, 2005) ή εν γένει μεταξύ ενός πομπού και ενός δέκτη:
Λεκτικός
Μέσω λέξεων- για παράδειγμα, “Αυτό ήταν δύσκολο για εσάς”.
Φωνητικός
Μέσω της φωνής μας, αλλά όχι των ίδιων των λέξεων (π.χ. τόνος, έμφαση, ρυθμός ομιλίας, ένταση, άρθρωση).
Σωματικός
Μέσω ολόκληρου του σώματος, συμπεριλαμβανομένης της οπτικής επαφής, των χειρονομιών, της έκφρασης του προσώπου, της στάσης του σώματος κ.λπ.
Μέσω της Αφής
Ένα είδος σωματικής επικοινωνίας, χρησιμοποιώντας όρους όπως “μαλακό” ή “σκληρό”, και το μέρος του σώματος που κάνει την επαφή.
Ανάληψη δράσης
Με επικοινωνία και μηνύματα εκτός της άμεσα διαπροσωπικής επαφής, όπως ένα σημείωμα παρακολούθησης για ένα χαμένο ραντεβού.
Κατηγορίες ενδείξεων μη λεκτικής επικοινωνίας
Οι δεξιότητες μη λεκτικής επικοινωνίας έχουν διάφορες μορφές και είναι συνήθως μοναδικές ανάλογα με την προσωπικότητα και το στυλ του εκάστοτε ανθρώπου. Πολλές από αυτές είναι ασυνείδητες, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μεταδίδονται λάθος μηνύματα ή να αλλάζει ο όγκος της πληροφορίας που μεταφέρεται.
Τα στοιχεία σωματικής επικοινωνίας περιλαμβάνουν (Nelson-Jones, 2005):
Έκφραση του προσώπου
Η έκφραση του προσώπου είναι ενδεχομένως η πιο σημαντική μη λεκτική επικοινωνία. Μπορούμε να περάσουμε μηνύματα θυμού, έκπληξης, απογοήτευσης, φόβου ή θλίψης απλά και μόνο μέσω των εκφράσεων του προσώπου, όπως τα ανασηκωμένα φρύδια ή το σχήμα του στόματος.
Βλέμμα
Το πόσο και πότε κοιτάζουμε έναν ομιλητή μεταδίδει το επίπεδο ενδιαφέροντός μας. Καθώς μιλάμε, μπορεί επίσης να μας παρέχει λεπτομέρειες για τις αντιδράσεις του ακροατή μας σε όσα έχουμε πει και το αν για παράδειγμα τα βρίσκει ενδιαφέροντα ή όχι ή αν συμφωνεί/διαφωνεί με αυτά.
Οπτική επαφή
Η επαφή με τα μάτια είναι πιο άμεση από το βλέμμα. Μεταφέρει πολλά, όπως θυμό, ενδιαφέρον, ακόμη και έλξη.
Χειρονομίες
Μπορούμε να πλαισιώσουμε αυτό που θέλουμε να επικοινωνήσουμε ή να επεξηγήσουμε τα σημαντικά σημεία της ομιλίας μας χρησιμοποιώντας το σώμα μας. Η κινησιολογία μπορεί να δείξει συναίσθημα (π.χ. χρησιμοποιώντας τον δείκτη του χεριού ή μια σφιγμένη γροθιά) ή να προσθέσει πληροφορίες στα λόγια μας, απεικονίζοντας ένα σχήμα, ένα μέγεθος ή μια κίνηση.
Στάση σώματος
Όταν στρεφόμαστε σωματικά προς κάποιον καθώς μιλάει ή γέρνουμε προς τα εμπρός, μεταδίδουμε ενδιαφέρον- το να κοιτάμε μακριά ή να γύρουμε προς τα πίσω μπορεί να υποδηλώνει έλλειψη ενδιαφέροντος ή ακόμη και πλήξη. Η στάση του σώματος, όπως το να κάθεστε με τα πόδια και τα χέρια σταυρωμένα, μπορεί να εκφράζει άγχος ή ένταση.
Σωματική εγγύτητα
Ο βαθμός άνεσής μας με τη σωματική εγγύτητα μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με την κουλτούρα και τη σύνδεση με τον άλλο άνθρωπο. Για παράδειγμα, η ζώνη άνεσης (15-45 εκατοστά) μπορεί να προορίζεται για στενούς φίλους, συγγενείς ή κάποιον με τον οποίο είμαστε σε σχέση.
Η κοινωνική ζώνη (1,2-3,65 μέτρα) περιλαμβάνει εκείνους που είναι λιγότερο γνωστοί και η δημόσια ζώνη (3,65 μέτρα) είναι για δημόσιες συγκεντρώσεις.
Ρούχα
Αυτό που φοράμε μπορεί να επικοινωνήσει πολλά, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής και επαγγελματικής θέσης, της εθνικότητας, της προσαρμογής και της ταυτότητας του φύλου. Διαφορετικές ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες μπορεί να αντιδράσουν με ποικίλους τρόπους ανάλογα με τα ρούχα που φοράμε.
Καλλωπισμός
Σημαντικές πληροφορίες μεταδίδονται από τον τρόπο με τον οποίο φροντίζουμε τον εαυτό μας, όπως το να είμαστε καθαροί και τακτοποιημένοι.
Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρούμε όλα όσα δεν λέγονται ή δεν εκφράζονται.
Ως άνθρωποι έχουμε την τάση να θέλουμε να συνδεόμαστε, να εκφραζόμαστε, να μιλάμε και εν γένει να επικοινωνούμε αλλά θέλουμε να το κάνουμε με τον δικό μας τρόπο.
Κάποιοι από εμάς επιλέγουμε τη λεκτική επικοινωνία, δηλαδή μιλάμε χρησιμοποιώντας τις λέξεις για κάποιο θέμα. Κάποιοι άλλοι προτιμούν τη μη λεκτική επικοινωνία, δηλαδή να δείχνουν τα όσα θέλουν να επικοινωνήσουν μέσω των παραπάνω τρόπων και ακόμα κάποιοι επιλέγουν τη γραπτή ή την ψηφιακή επικοινωνία καθώς τους δίνει το χώρο και το χρόνο που επιθυμούν.
Με όποιον τρόπο και αν επιλέγεις να εκφραστείς κάνε το αληθινά.
Κάνε το με την καρδιά σου. Το ψέμα και η μη ειλικρίνεια να μην αποτελούν κομμάτια της δικής σου προσωπικότητας.
Ξεχώρισε με την αλήθεια, λάμψε μέσω της ειλικρίνειάς σου. Όσοι και όσες το εκτιμήσουν θα είναι και αυτοί που θα αξίζει να έχεις δίπλα σου!
Αποστόλης Κουμαρίνος
Ιδρυτής των theSPEAKERS & Πρωταθλητής Δημόσιας Ομιλίας
